هفته هوای پاک گرامی باد

29 دی در تقویم ایران به عنوان روز هوای پاک نامگذاری شده است.

بحران آلودگی در تهران و 6 شهر آلوده دیگر ایران , شامل تبریز , مشهد , اراک , اصفهان , شیراز و اهواز , در سال 1374 , مسئولین ستاد اجرایی کاهش آلودگی هوا را بر آن داشت تا به منظور ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه , روز 29 دیماه را به عنوان روز هوای پاک اعلام نمایند.

هدف از اعلام روز ملی هوای پاک , ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه بوده است. از آنجایی که کلید اصلی کاهش آلودگی هوا , مشارکت مردمی و افزایش هماهنگی بین بخشی میباشد , این روز میتواند عامل مهمی در ایجاد این مشارکت و هماهنگی بین بخشی باشد.

برنامه های متنوعی نیز در این سالها همانند زنگ هوای پاک در مدارس , به منظور آشنایی دانش آموزان با آلاینده های هوا مانند خودرو ها ,صنایع , کارخانه ها و بهینه سازی مصرف انرژی صورت گرفته است. قدمت روز هوای پاک در ایران از کشورهای فرانسه و ایتالیا بیشتر است.شایان ذکر است که هفته هوای پاک از 24 لغایت 29 دی ماه سال جاری با عنوان "" صنعت پاک , هوای پاک "" نامیده شده و تقویم عناوین روزهای ذکر شده به شرح ذیل میباشد:

24 دی : روز آموزش و هوای پاک

25 دی: روز صنعت و هوای پاک

26 دی: روز طبیعت و هوای پاک

27 دی: روز قانون و هوای پاک

28 دی: روز مدیریت منابع آلاینده و هوای پاک

29 دی: روز مشارکت مردمی و هوای پاک

سالیانه 3 میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند, که 90 درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند. در برخی کشورها ,تعداد افرادی که در اثر همین عامل میمیرند , بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میرها بخصوص مربوط به آسم ,برونشیت ,تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژی های مختلف تنفسی میباشد. در شهر های آلوده متوسط سالانه بستری بیماران قلبی به علت آلودگی مونو اکسید کربن , 68 درصد افزایش می یابد.

در 40-50 سال اخیر تولید اقتصادی به گونه ای حیرت انگیز رشد کرده است. بشر کوشش فوق العاده ای به کار بسته تا , به عرصه های جدیدی از علم و تکنولوژی دست یابد. اما تمام این پیشرفتها بدون توجه به محیط زیست و منابع طبیعی که زیر بنای توسعه جوامع انسانی و هستی و حیات انسان هستند صورت گرفته و لذا صدمات شدید و گاه جبران ناپذیری بر این منابع وارد آمده است.

کره زمین و جوی که آن را احاطه کرده است , با تمامی کوهها , جنگلها , آبها , و بیابانها و همه جانداران ساکن آن , در مجموع یک اکوسیستم هستند و مانند هر اکوسیستم دیگر , از ظرفیت نگهداشت معینی برخوردارند و نمیتوان هر تغییر دلخواهی در آن ایجاد کرد.

امروزه , سالیانه حدود 6 تن , گاز کربنیک وارد جو زمین میشود. هر سال 17 میلیون هکتار از جنگلها نابود میشوند , زیستگاه سایر موجودات مورد تعرض بشر قرار گرفته به گونه ای که , هر روز بیش از 140 گونه زیستی , یعنی حیوانات و نباتاتی که دیگر هرگز موجودی مشابه آنها , بوجود نخواهد آمد , از میان میروند.

شهر هایی که هوای آنها پر از اکسید کربن و ترکیبات سرب و گوگرد است , همگی برای سلامتی انسان مضرند. در کلان شهر هایی همانند بمبئی , تنفس در آن مانند کشیدن دو عدد سیگار در روز است.بشر امروز با بیماریهای مختلفی دست به گریبان شده که قبلا کمتر شیوع داشته است. بنابراین اگر آلودگی هوای شهرها , به مسئله بهداشتی خطرناکی تبدیل شده و سلامتی جسمی و روحی انسانها را تهدید میکند , در آن صورت تولید هر چه بیشتر اتوموبیل شخصی , دیگر معیاری برای پیشرفت نیست و گامی بسوی توسعه پایدار محسوب نخواهد شد.

آلودگی هوا:: آلودگی هوا به وجود هر ماده ای در هوا که , میتواند برای انسان یا محیط او مضر باشد اطلاق میگردد. آلاینده ها ممکن است طبیعی و یا ساخته دست بشر باشند, و ممکن است به اشکال مختلف ذرات جامد یا قطرات مایع یا گاز باشند که بالغ بر 180 آلاینده هستند.

ما روزانه بطور متوسط , حدود یک کیلو گرم غذا میخوریم , 1.5 kg آب مینوشیم و 16 kg هوا تنفس میکنیم. بنابراین آلودگی هوا , 11 برابر آلودگی آب و 16 برابر آلودگی غذا برای انسان خطر ناک تر است , در حالی که به بهداشت آب و غذا بیشتر از بهداشت هوا توجه میشود.

مصرف کنندگان دخانیات که در هوای آلوده زندگی میکنند , آلودگی بیشتری نیز وارد بدن خود مینمایند.

آلودگی هوا در فضاهای بسته به ویژه مناطق روستایی که از سوخت جامد برای گرمایش و پخت و پز استفاده میکنند نیز مطرح است. میزان دریافت آلایندگی یک زن روستایی که در طول روز از سوخت جامد برای پخت و پز و گرمایش استفاده میکند , معادل مصرف دو پاکت سیگار است.

بررسی ها نشان داده است کودکان و سالخوردگان , 2 گروه آسیب پذیر بر اثر آلودگی هوا هستند , اما کودکان صدمات بیشتری را متحمل میشوند , چرا که تعداد تنفس هوای آنها بیشتر است و به این ترتیب میزان آلاینده های بیشتری وارد سیستم تنفسی آنها می گردد.

تحقیقات نشان میدهند زندگی در مجاورت بزرگراه های پر ترافیک , با نرخ سرطان در کودکان ارتباط مستقیم دارد , به طوری که , کودکان ساکن در منازل مجاور خیابان هایی که بالغ بر 20 هزار خودرو , روزانه تردد میکنند , حدود 6 برابر بیشتر از دیگر کودکان در معرض آسیب هستند. دلیل اصلی سرطان خون در کودکان و بزرگسالان , تاثیر هیدروکربن های حلقوی از جمله بنزین است که منبع عمده انتشار آنها خودروها هستند.

منابع انتشار آلاینده های هوا:: منابع آلوده کننده هوا به 2 قسمت طبیعی و مصنوعی تقسیم بندی میشوند.

1) منابع طبیعی (فعالیت آتشفشانها و آتش سوزی جنگلها , گردو غبار طبیعی , دود و مونو اکسید کربن ناشی از آتش سوزی ها , گاز رادون ناشی از کانی های زمین , درختان کاج که ترکیبات آلی از خود متصاعد میکنند.)

2)منابع مصنوعی : وسایل نقلیه موتوری , مشکلی اساسی هستند که دی اکسید نیتروژن که مهمترین آلوده کننده هوا است را , تولید میکنند. سایر منابع آلوده کننده هوا عبارتند از ( زغال سنگ سوزها , صنایع مختلف و آلودگیهای ناشی از سوزاندن بقایای کشاورزی و .... )

بطور کلی منابع آلوده کننده هوا و سهم آنها در تولید آلاینده ها به شرح ذیل است :

1) وسایل نقلیه 75-80 درصد

2)صنایع و نیروگاه ها 10-15 درصد

3)فعالیت های گرمایش خانگی 5-10 درصد

همچنین مواد و مصالح ساختمانی مثل رنگهای با ترکیبات سربی , حشره کش ها و اسپری فرمالدئید نیز میتوانند باعث آلودگی هوا در منازل گردند.

اثرات جوی آلودگی هوا :

1)اثر گلخانه ای: زمانی که در ناحیه ای از جو بر اثر آلودگی هوا , برخی گازهای پایدار که مهمترین آنها دی اکسید کربن است تراکم پیدا کند , بیشتر اشعه خورشید , بدون مزاحمت به سطح زمین میرسد , ولی بدلیل ظرفیت زیاد این گازها (معروف به گازهای گلخانه ای ) در جذب حرارت , اشعه مادون قرمز منعکس شده از سطح زمین را جذب و مانع عبور آن از سطح زمین میشوند, که سبب افزایش حرارت کره زمین و منجر به تغییرات آب و هوایی و بالا آمدن سطح دریا ها و ... خواهند شد.

2)تخریب لایه ازن: وجود ازن در لایه ای از جو زمین ( استراتوسفر ) از این جهت برای انسان لازم و ضروری است که , تا 99 درصد اشعه ماوراء بنفش خورشید را در حالت طبیعی جذب میکند و مانع رسیدن آن به سطح زمین میشود. تخریب این چتر حفاظتی و رسیدن اشعه ماوراء بنفش به سطح زمین , خطراتی نظیر التهاب پوست , التهاب قرنیه , آب مروارید , سرطان پوست و ... را برای انسان در بر خواهد داشت.

3)باران اسیدی : از شسته شدن اکسید های گوگرد و اکسید های ازت موجود در هوا توسط نزولات جوی , ریزش آن به سطح زمین , بصورت اسید سولفوریک و اسید نیتریک , باران های اسیدی حاصل میشود که باعث تغییر کیفیت شیمیایی و اسیدی شدن خاک و آبهای سطحی و زیر زمینی میگردد.

4)وارونگی هوا : در شرایط عادی به ازای هر کیلومتر افزایش ارتفاع از سطح زمین , 10 درجه از دمای هوا کاسته میشود , ولی در شرایط وارونگی با افزایش ارتفاع , درجه حرارت افزایش یافته, لذا بر اثر پایداری اتمسفر و عدم اختلاط هوا , آلاینده ها از مسیر صعودی بازمانده و در سطح زمین باقی می مانند که این امر سبب تشدید آلودگی هوا میشود.

بیماریهای مرتبط با آلودگی هوا :

1) امفیزم ( emphysema ) : تخریب کیسه های هوایی

2) برونشیت مزمن ( chronic Bronchitis) : تخریب مژکهای مجاری تنفسی

3) حساسیت (Allergy) : آبریزش بینی , تنگی نفس , خارش پوست , اشک چشم و عطسه های پی در پی

4) آسم (Asthma) : مقاومت مجاری تنفسی در برابر عبور هوا

5) پنومونیا ( pneumonia): عفونت دستگاه تنفسی تحتانی

کلام آخر :: در هر صورت انتخاب با ماست , میتوانیم بی اعتنایی پیشه کنیم و به خطرات روندهایی که اکنون آشکار میشوند وقعی ننهیم و چندی دیگر همچنان در بی اعتنایی روزگار بگذرانیم. اما بالاخره این انکار ما را به کجا خواهد کشاند؟ یادمان باشد که

                                                  ((پرندگان از این شهر میروند , اما کودکان ما باقی میمانند ))

به امید اینکه آسمان را هر روز آبی ببینیم.

منابع: 

       محمدرضا ثروتی- آلودگی و بحران محیط زیست

       http://www.petpr.ir/clean-air

      http://www.shahed.ac.ir/behdasht/lists

     http://zendegiesalem.blogfa.com