بازدید از نوار ساحلی هرمزگان ، از شمال تنگه هرمز تا دماغه جاسک ( 1 )

چند سال پیش به همراه دانشجویان کارشناسی ارشد رشته جغرافیا گرایش ژئومرفولوژی دانشگاه لارستان اردو و طبیعت گردی زیبایی داشتیم از نوار ساحلی هرمزگان که اطلاعات و مناظر زیبایی پیش روی ما گذاشت و اکنون این مطالب و مناظر زیبا در چند قسمت تقدیم به شما.....

مقدمه:

آنچه امروزه در علوم زمین مطرح است ، توجه به جنبه کاربردی آن است. افزایش سریع جمعیت و محدودیت منابع غذایی و معدنی ؛ چنان مشکلاتی را برای انسان به وجود آورده است که امر برنامه ریزی به عنوان یک ضرورت برای همه کشورها تلقی می شود.

تخلیه روستاها ، گسترش بی رویه شهرنشینی با توجه به مسائل خاص خود ، بویژه در کشورهای جهان سوم از چنان پیچیدگی هایی برخوردار است که بی توجهی به آن بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی آنان خواهد افزود ، از این جهت برای دستیابی به یک روند توسعه متعادل ، مطالعات و پژوهش های جغرافیایی هم می تواند راهگشا باشد.

نقشه ها و عکس های هوایی از جمله ابزار قدرتمندی هستند که جغرافیدانان و برنامه ریزان شهری را در انجام تحقیقاتشان یاری می دهند.

موقعیت جغرافیایی استان هرمزگان:

استان هرمزگان از لحاظ جغرافیایی به دو بخش کوهستانی و جلگه ای- ساحلی تقسیم می شود. از آن جا که بیش از 70 درصد مساحت این استان را کوه ها و ارتفاعات کوتاه و بلند و نیز دشت ها و دره های مرتفع تشکیل داده است ، این استان جزو مناطق کوهستانی محسوب می شود.

کوه های این منطقه که ادامه رشته کوه های زاگرس هستند با جهت شمال شرقی به جنوب شرقی تا داخل آب های خلیج فارس امتداد یافته و به تدریج از ارتفاع آن ها کاسته می شود. به طور کلی ادامه این رشته کوه ها با کاهش ارتفاع ، به تپه های آهکی ، گچی و شنی منتهی شده و به زمین های پست ساحلی خلیج فارس و دریای عمان متصل می گردد.

مرتفع ترین کوههای این استان عبارتند از :

کوه گنو با ارتفاع 2347 متر در فاصله 20 کیلومتری شمال شهر بندرعباس در جلگه ایسین

کوه فارغان با ارتفاع 3268 متر و کوه شب با ارتفاع 2861 متر

برخلاف بخش کوهستانی استان ، حاشیه باریک ساحلی که جلگه ای پست و کم ارتفاع است ، مساحت کمی از هرمزگان را به خود اختصاص داده است. این ناحیه پست ساحلی در اطراف تنگه هرمز وسعت بیشتری دارد.

استان هرمزگان از مناطق گرم و خشک ایران است و اقلیم آن تحت تاثیر آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی قرار دارد. هوای نوار ساحلی در تابستان ها بسیار گرم و مرطوب است و گاهی نیز دما از 52 درجه سانتیگراد تجاوز می کند و زمستان های ملایم و کوتاه دارد.

بارندگی در آن اغلب بصورت رگبار و سیلاب در ماه های زمستان صورت می گیرد.

در استان هرمزگان با توجه به فصول سال ، بادهای مختلفی می وزد که مهمترین آنها : باد شمال ، قوس ، سهیلی ، ناشی یا نعشی و بادلوار هستند. بادلوار ویژگی مناطق گرم و خشک صحرایی استان و به آتش باد نیز معروف است.

استان هرمزگان بدلیل قرار گرفتن در منتهی الیه جنوب غربی کوه های زاگرس ، فاقد ذخیره برف دایمی است و بخش مهمی از آب رودخانه های موجود در این منطقه نیز ، بر اثر گرمای زیاد تبخیر شده و پس از طی مسافتی کوتاه ، خشک می شوند. تعداد دیگری از رودهای این منطقه به علت عبور از نمکزارهای ساحلی و یا دشتهای گچی شور شده به خلیج میریزند.

رودخانه های استان هرمزگان به طور کلی به دو گروه : رودخانه های شور و رودخانه آب شیرین تقسیم می شوند. رودخانه های آب شور اغلب در غرب استان جریان دارند ، مانند رودخانه شور ، کل و مهران و رودخانه های آب شیرین در شمال و شرق استان جریان دارند مانند رودخانه گنج ، میناب و رودخانه شمیل.

موقعیت شهرستان های میناب و جاسک :

میناب یکی از شهرستان های شرقی استان هرمزگان واقع در جنوب ایران است. مرکز این شهرستان شهر میناب است.

ارتفاع این شهرستان از سطح دریا 27 متر است و از شمال به رودان ، از غرب به بندر عباس و خلیج فارس ، از شرق به جاسک و استان کرمان و از جنوب هم به جاسک و تنگه هرمز متصل می شود.

میناب از شهرستان های سرسبز و پر رونق استان است و فاصله آن تا بندر عباس 104 کیلومتر است. تابستان ها آب و هوایی گرم و مرطوب دارد و زمستان ها معتدل است.

میناب یا هرمز کهنه ، بازمانده شهری است که بنای آن را به اردشیر بابکان نسبت می دهند . تاریخ میناب با تاریخ شهر هرمز باستانی در آمیخته است. این شهر با نام های : منا ، مناب ، مینا و مینوو ..... خوانده شده است. به دلیل نزدیکی با دریا و فراوانی رودهایش به آن ( میان آب ) نیز گفته اند.

جاسک در شرق استان هرمزگان واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 4/8 متر و فاصله اش تا مرکز استان 325 کیلومتر است.

جاسک از شمال به شهرستان منوجان و میناب ، از شرق به چابهار ، از غرب و جنوب به دریای عمان محدود می شود. از آن جا که سه طرف آن را آب های آزاد احاطه کرده اند ، به صورت یک شبه جزیره در آمده است.

شمال این شهرستان کوهستانی است. رشته کوه های بشاگرد غربی ، نواحی شمالی این شهرستان را پوشانده که مهمترین قله آن کوه سیبا است. رود های فصلی بسیاری در سطح شهرستان جاری هستند مانند : جگین ،گابریک ، سدیج ، تار ، بهمدی و جاسک.

اغلب مردم به زبان های فارسی ،بلوچی ، عربی و هندی آشنایی دارند و از راه کشاورزی ، دامداری ، صیادی و تجارت امرار معاش می نمایند.

نام این بندر به صورت های جاشک ، کارپل ، کفشک و ... نقل شده است. در دوره هخامنشی به آن بدیس یا بادیس گفته می شده که بندری آباد و پرجمعیت بوده است. در دوران پارت ها و ساسانیان مرکز بارگیری کالا و داد و ستد و استراحت بازرگانان شناخته می شده است.

انگلیسی ها در سال 1614 میلادی از آن به عنوان بندر تجاری استفاده می کردند . اولین تجارت خانه شرکت کمپانی هند شرقی در سال 1619 میلادی در جاسک تاسیس شد . در سال 1864 میلادی ، انگلیس برای گسترش نفوذ و استحکام مواضعش ، خطوط تلگراف و کابل زیر دریایی بین ایران و هند را در مسیر گوادر - جاسک - بندر عباس ایجاد کرد.در دوران بسیار قدیم این شهرستان یکی از کانون های معتبر آیین میترا بوده و معبدی به نام آناهیتا در آن باقی مانده است.

حد فاصل بندرعباس - میناب - جاسک ، زنبور داری محلی و تهیه عسل به چشم میخورد.

در قسمتهای بعدی رودخانه های واقع شده بین بندر عباس و میناب ، سد استقلال میناب ، رودخانه های بین میناب و جاسک ، رسوبات منطقه ای ،جنگل حرای خور آذینی سیریک ، تپه های ماسه ای ، گل فشان بونجی و اشکال زیبای محدوده مورد بازدید را بررسی خواهیم کرد.