دره عنوه، میراث ماندگار

مکان­های دیدنی بسیاری در اطراف و داخل شهر اوز به چشم می­خورد که بعضی از آن­ها علاوه بر جاذبه­ های طبیعی از جاذبه­ های تاریخی خاصی نیز برخوردار هستند. پیاده­ روی در مسیری که ما را به گذشته می­برد، رنج­ها و سخت­کوشی­های گذشتگان را یادآوری می­کند، شگفتی­های طبیعت را بر ما آشکار می­سازد، و شیوه تفکر و پیاده سازی اندیشه­ها را در قالب حکاکی­ها و هنرنمایی دستان پرتوان می­نمایاند بسیار دل انگیز و روح افزاست. تفکر همراه با تفریح و قدم نهادن در مسیر تندرستی ما را این بار به دره عنوه رساند. دره­ای با میراث ماندگار که توجه هر چه بیشتر دوستداران گردشگری و سازمان میراث فرهنگی را می­طلبد.

 نام عنوه (به زبان محلی انوه /enve/) واژه‌ای عربی به معنی (پیروزی، تسلط) در سرزمین پارس نشان از دیرینگی این سرزمین دارد. دره­­ی باستانی و بزرگ عنوه در بلندی‌های جنوب غربی شهر اوز همچنین دارای سد و قلعه و آبادی و قنات بوده است. سد عنوه با طول 22 و ارتفاع 7 متر، از مصالح سنگ و ساروج ساخته شده است.

این دره همچنین دارای سیصد متر کانال سنگی در ژرفای سی و هشت متری می‌باشد.

دره عنوه دارای کاریز سنگی است. این کاریز که حداقل دیرینگی آن به دوران ساسانی می‌رسد روزی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود به گونه‌ای که بیگانگان به آنجا چشم طمع دوخته بودند و مورد تاخت و تاز قرار دادند. کاریز عنوه که تا بیست سال پیش دایر بود و آبش درختان خرما را سیراب می‌کرد اکنون به دلیل حفر چاه عمیق در غرب دره، آب‌دهی آنچنانی ندارد و کانال آن به دلیل انجام نشدنِ لای‌روبی مسدود شده است.

 این سد ارزشمند تاریخی با ساختمان بسیار ظریف در بهترین مکان دره به منظور مهار آب‌های سطحی روان به‌ویژه سیلاب‌ها ساخته شده و از زمان‌های دور تاکنون سیلاب‌ها را مهار کرده است تا از تخریب شهر و زمین‌های پایین کوه جلوگیری و آب‌ها را نیز ذخیره و از هدر رفتن آن جلوگیری کند.

در قسمت پائین بدنه سد حفره ای به قطر 30 سانتی متر با ظرافت هر چه تمام‌تر برای تخلیه آب سد وجود دارد و در فاصله 10 متری سد، مادر چاه قنات به چشم می‌خورد.

این سد بارها مرمت و تعمیر شده اما ساختار اصلی آن حفظ شده است. از مادر چاه در زیر سد تا پایان دره پانزده حلقه چاه در درون کوه و بر روی سخت‌ترین نقاط (صخره ها) با دهانه 2×1 متر حفر و به زیبائی و ظرافت هر چه تمام‌تر تا عمق چهل متر حفر شده است که چشم هر بیننده ای را خیره می سازد از پایان دره تا زمین های کشاورزی جنوب شهر اوز نیز بیست حلقه چاه دیگر مشاهده می‌شود که آب را از پای سد به زمین‌ها می‌رسانده است. در عمق چهل متری چاه­ها که اکنون خشک هستند بسیار زیبا و جادار بوده­اند و در کناره آن مکان‌هایی برای گذاشتن وسایل به‌ ویژه چراغ به چشم می‌خورد. در عمق چاه‌ها فضاهایی به مساحت بعضا 2×5/1 متر دیده می شود. سد تنگه عنوه اوز هم اکنون در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.   
خانه گبری (به زبان محلی خونَ گَوری xuna gauri) در بلندی شرقی دره روزی جای سکونت این مردمان سخت‌کوش بوده است. آثار پی ساختمان، استخر، سه برج دیدبانی و اصطبل هنوز به‌چشم می‌خورد.

بلندی غربی دره (بُنِ پَلُنِ bon-e-palone) از کوه (تاْماْگِ tวmวge) مرکز مخابره دنیای گذشته به‌ حساب می‌آید، یعنی گذشتگان ما روزها بوسیله دود و شب‌ها بوسیله آتش با بنادر جنوبی و جهرم در ارتباط بوده‌اند.

دخمه‌ای مربوط به این مردم واقع در سه دره به سوی شرق زیر کوه (کلاتِ kalāte) بوده است که سنگ‌ها را عده‌ای ناآگاه به موقعیت‌های تاریخی و جاذبه‌های توریستی جابجا کرده‌اند.

منابع:
- روزنامه کیهان، شماره 19269 به تاریخ 12/10/1387، صفحه یازده (اخبار شهرستان‌ها)

 - با تشکر از جناب آقای عبداله جانفدا