نخستین بار در جنوب استان فارس کاشت و برداشت چای ترش صورت گرفت

 

 

چای ترش که از اسفندماه سال 94 در یکی از باغ های روستای هود بخش اوز کاشت شده بود در آذرماه 95 به مرحله برداشت رسید. به گفته مهندس سعید شریفی، مالک این باغ، با توجه به طرح انجمن طبیعت گردی تاگاره اوز برای کاشت گیاهان دارویی، بهره برداری بهینه و اطلاع رسانی در مورد خواص و کاربردهای مختلف قسمت­های مختلف این گیاهان، چای ترش در این مرحله انتخاب و بخشی از زمین زراعی زیر کشت این گیاه پرخاصیت رفت. پس از گذر از مرحله گل دهی برداشت این چای در هفته دوم آذرماه به همت اعضای انجمن با جداسازی کاسبرگ و غلاف دانه انجام شد. این طرح در سال آینده نیز ادامه می یابد و بخش بیشتری از زمین زراعی به آن اختصاص می یابد.

مهشید خضری، دبیر انجمن طبیعت گردی تاگاره، ضمن اشاره به خواص و کاربردهای این گیاه به اهمیت کاشت آن در منطقه با توجه به مناسب بودن شرایط آب و هوایی پرداخت و افزود در صورت فراهم شدن امکانات می توان از قسمت های مختلف این گیاه با توجه به فاصله مناسب کاشت و برداشت جهت مصارف مختلف برنامه ریزی و بهره برداری لازم را صورت داد.

شهرام حسین نیا، عضو هیات موسس انجمن، نیز به برنامه غرفه تاگاره در روز بخش اوز در فروردین 95 اشاره کرد که گلدان هایی که این گیاه در آن کاشت شده بود در معرض دید عموم قرار گرفت تا پیش زمینه ای برای اهداف بعدی انجمن باشد. 

فروغ هاشمی، رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اوز، نیز ضمن قدردانی از طرح ها و فعالیت اعضای انجمن طبیعت گردی تاگاره اظهار امیدواری کرد بتوان با اطلاع رسانی مناسب این گیاه دارویی را در اختیار مصرف کنندگان قرار داد تا مردم منطقه نیز هر چه بیشتر از خواص و مزایای آن بهره مند شوند.

طبق تحقیقات صورت گرفته این گیاه سال 1392 نخستین بار در بوانات استان فارس زیر کشت رفته است. همچنین، استان سیستان و بلوچستان یکی از بهترین رویشگاه های چای ترش می باشد که پیش از این در کشور زیر کشت می رفته است.

 

چای ترش با نام انگلیسی Roselle و نام علمی Hibiscus sabdarifa از خانواده پنیرکMalvaceae، گیاه علفی یک ساله یا چندساله درختچه ای و بومی آفریقاست. نام های دیگر این گیاه رز چینی، چای مکه، Belchanda ، Tengamora  می باشد. این گیاه در کشورهای مختلف با اسامی متفاوتی شناخته می شود. احتمال می رود 4000 سال قبل از میلاد در غرب سودان کشت می شده است و سپس بردگان برای کاربرد غذایی از آفریقا به کشورهای دیگر برده باشند. چای ترش کاربردهای غذایی، دارویی و آرایشی و بهداشتی دارد. دانه های این گیاه به دلیل منبع روغنی ارزش اقتصادی دارد. دانه های آن حاوی مقدار قابل توجهی روغن است که مشابه روغن دانه کتان می باشد. علاوه بر این، منبع بسیار خوب پروتئین ها (% 2/25) است و شامل بازدارنده های پروتئاز (protease inhibitors)، اسید فیتیک و گوسیپول (gossypol) می باشد.

بسیاری از قسمت های این چای شامل دانه ها، برگ ها، میوه ها و ریشه ها در غذاهای گوناگون استفاده می شوند و گیاهی چند کاربردی است که برگ های بیرونی آن (کاسبرگ) اغلب در تولید ژله، مربا، آب میوه، شربت، ژلاتین، پودینگ، کیک، بستنی و اساس به کار می رود. نوشیدنی کاسبرگ های آن سرشار از ویتامین سی، آنتوسیانین (anthocyanins) و آنتی اکسیدان های دیگر است.

برگ های تازه و ساقه های ترد و نازک چای قرمز به صورت خام در سالاد خورده می شود یا به صورت سبزیجات به تنهایی یا در ترکیب با سایر سبزیجات و یا گوشت پخته می شوند.

این چای به دلیل تاثیر ضدیبوست خفیف و توانایی افزایش دفع ادرار (که به اسید اسکوربیک و اسید گلیکولیک) حایز اهمیت است. اسید سیتریک موجود در آن باعث می شود به صورت گیاهی خنک کننده به کار رود که طی آب و هوای گرم با افزایش جریان خون در سطح پوست و گشاد کردن منافذ برای خنک کردن پوست موجب آرامش شود. برگ ها و گل ها به صورت چای نیروبخش برای کارکردهای گوارشی و کلیوی به کار می رود. برگ های گرم شده برای ترک های پا، روی التهاب ها و زخم ها استفاده می شود تا بهبودی را سرعت بخشد.

  و اما خواص دیگر این گیاه دارویی:

• فشار خون را پایین آورده و نیز باعث رقیق و تصفیه خون می شود.
• بدن را خنک می کند.
• کلسترول و اختلالات کبدی و صفرا را به خوبی کنترل می کند.
• جالب است بدانید که برعکس چای معمولی که دفع کننده آهن بدن می باشد، این چای سرشار از آهن است.
• بر اعصاب تاثیر می گذارد و بسیار آرام بخش است.

• برای افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی مفید است.

• تقویت کننده سیستم ایمنی است؛ این چای غنی از ویتامین C می باشد که در برابر عفونت و سرماخوردگی مقاومت ایجاد می کند.

• فشارخون را کاهش داده که این تأثیر ناشی از عملکرد آنتوسیانین ها، پلی فنول ها و اسید هیبیسکاس می باشد.

• به دلیل غنی بودن از آنتی اکسیدان ها، با حذف رادیکال های آزاد به حفاظت از سلول های بدن کمک می کند.

• بهبود پروفایل لیپیدی به علت داشتن موسیــلاژ، پکتین، آنتـــوسیانین، پلی فنــل ها، اسیــدهیبیسکاس و اسیدسیتریک (از اثرات آنتی اکسیدانی آنتوسیانین ها مهار اکسیداسیون LDL  کلسترول می باشد که مانع تصلب شرایین می شود).

• در افراد دیابتی اثر هیپوگلایسمیک دارد.

• افرادی که دارای قند، چربی و فشارخون بالا هستند، می توانند یک تا دو نوبت از چای روزانه خود را به چای قرمز اختصاص دهند و برای هر بار مصرف، 5 گرم از کاسبرگ های چای قرمز را داخل یک فنجان ریـخـته و سپس آب جوش بر روی آن بریزند و سرپوشی گذاشته، 10 دقیقه بماند تا دم بکشد، سپس صاف کرده و میل کنند.

• صرف چای ترش به کاهش فشار خون بالا و کلسترول بد، هضم و جذب بهتر، تقویت سیستم ایمنی بدن و التیام عفونت ها کمک شایانی می کند.      

• این چای بی نظیر انواع بیماری های کبدی را برطرف کرده و خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد. در ضمن، سرعت سوخت و ساز بدن را افزایش داده و باعث کاهش تدریجی وزن می شود.       

• چای ترش سرشار از ویتامین C، انواع مواد معدنی و آنتی اکسیدان می باشد و در درمان اضطراب موثر است. مصرف این چای در کل جهان مرسوم بوده و حتی به عنوان یک دارو استفاده می شود.        

• رنگ این چای قرمز بوده و همانطور که از اسمش پیداست، ترش مزه می باشد. در واقع، طعمی شبیه طعم قره قاط دارد.

• چای ترش؛ کنترل کننده فشار خون .بر اساس مطالعات صورت گرفته در انجمن قلب ایالات متحده آمریکا، مصرف چای ترش باعث کاهش فشار خون در بزرگسالان، مبتلا به بیماری فشار خون، می شود.    

•  این تحقیقات همچنین نشان می دهد که مصرف این چای به کارکرد بهتر قلب کمک کرده و از خطر ابتلا افراد به بیماری های قلبی-عروقی، می کاهد.  

•   در ضمن، طبق تحقیقات انجام شده در دانشگاه تافتس بوستون، ترکیبات آنتی اکسیدان موجود در چای ترش باعث می شوند که فشار خون تا 10  میلی متر جیوه کاهش یابد. بنابراین، برای مشاهده تاثیر این چای بر فشار خون، باید روزانه سه فنجان چای ترش به مدت یک هفته مصرف کرد.     

• همچنین چای ترش ادرارآور بوده و باعث افزایش اوره می شود که این امر کاهش فشار خون را به دنبال خواهد داشت.

• ترکیبات هیپولیپیدمی و هیپوگلیسمی موجود در چای ترش برای کسانی که مبتلا به دیابت هستند بسیار سودمند می باشد.

• چای ترش؛ درمان کننده بیماری های کبدی. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، آنتی اکسیدان موجود در چای ترش به بهبود بیماری های کبدی کمک می کند.

• در واقع، این ترکیبات، سلول های رادیکال آزاد را از بدن خارج کرده و بافت ها و سلول های سالم را تمیز می کنند. بنابراین، عمر مفید اعضای بدن افزایش یافته و در مقابل بیماری ها مقاوم خواهند شد.

•   چای ترش؛ ضد سرطانی کارآمد. چای ترش دارای پروتوکاتکویک اسید می باشد. این ماده یک آنتی اکسیدان بوده و می تواند با تومورهای سرطانی مقابله کند.

• بر اساس مطالعات انجام شده، آنتی اکسیدان موجود در چای ترش روند رشد سلول های سرطانی را با اجرای فرآیند خزان یاخته ای – مرگ برنامه ریزی شده سلولی – آهسته می کند. قابل ذکر است که خزان یاخته ای به فرآیندی می گویند که در آن سلول آسیب دیده برای ممانعت از آسیب بیشتر به بدن، به صورت برنامه ریزی شده خودکشی می کند.

 

• چای ترش؛ ضد باکتری و عفونت های ویروسی. چای ترش دارای ترکیبات اسید اسکوربیک یا همان ویتامین C می باشد. این ماده برای تقویت سیستم دفاعی بدن حیاتی است.

• بدین ترتیب، چای ترش خواص ضد باکتریایی و ضد عفونی قابل ملاحظه ای داشته و می تواند مانع بروز سرماخوردگی و یا گلودرد در افراد بشود.        

• می توان از چای ترش به عنوان تب بر استفاده کرد؛ زیرا طبیعت این چای سرد بوده و به خنک کردن کل بدن کمک می کند.

 

• ضد درد و برطرف کننده علائم آزاردهنده قاعدگی.چای ترش سطوح هورمونی در بانوان را کنترل و متعادل می کند؛ در نتیجه، نشانه های آزاردهنده دوران قاعدگی مثل تغییر خلق و خوی، دردهای شکمی، افسردگی و یا پرخوری را کاهش می دهد. 

• چای ترش؛ ضد افسردگی و اضطراب. چای ترش دارای انواع ویتامین ها، مواد معدنی مانند فلاونوئیدها می باشد که تماما برای مقابله با افسرگی ضروری هستند.

• مصرف این چای باعث آرام کردن بدن، ذهن و اعصاب شده و اضطراب را در افراد کاهش می دهد.

• چای ترش؛ تقویت کننده دستگاه گوارش. مصرف چای ترش میزان اوره و حرکات روده را افزایش می دهد. از آنجایی که این چای ادرارآوراست، می توان از آن برای رفع یبوست استفاده کرد. در نتیجه، وزن کاهش یافته و همچنین عملکرد سیستم گوارش بهتر خواهد شد. در ضمن، خطر ابتلا به سرطان روده نیز کاهش می یابد.

•  برطرف کننده عطش و خنک کننده بدن. از چای ترش می توان به عنوان یک نوشیدنی ورزشی برای رفع عطش ناشی از تحرک زیاد، استفاده کرد. بدین منظور، معمولا چای ترش را به صورت قالب های یخی در آورده و مصرف می کنند. علاوه بر این، چای ترش دارای طبیعت سرد بوده؛ بنابراین، با مصرف آن می توان کل بدن را به یکباره خنک کرد.

• چربی سوز عالی. مصرف چای ترش کمک زیادی به کاهش وزن می کند. اگر شما غذاهای حاوی کربوهیدرات زیاد مصرف می کنید، بنابراین، قند و نشاسته زیادی به بدن شما وارد می شود.    

• در نتیجه، دچار اضافه وزن خواهید شد. ثابت شده است که مصرف چای ترش میزان جذب نشاسته و قند را کاهش داده و باعث کاهش وزن در افراد می شود.

• مناسب برای فصول سرد و گرم. چای ترش را هم می توان به صورت گرم نوشید و هم می توان آن را به شکل قالب های یخی درآورد و استفاده کرد. بدین ترتیب، اگر بخواهید در فصل زمستان خود را گرم کنید، بهتر است که آن را دم کرده و بصورت گرم بنوشید .اما، اگر در فصل تابستان می خواهید عطش خود برطرف کنید، باید چای ترش یخ زده را مصرف نمایید.

• خوشمزه و گوارا. طعم چای ترش بسیار شبیه قره قاط می باشد. و یا می توان طعم آن را با تارت مقایسه کرد .بنابراین، می توانید به آن عسل و یا شکر اضافه کرده تا شیرین شود.

• علاوه بر این، می توانید به آن ادویه هایی مثل دارچین، میخک، جوز هندی و یا زنجبیل اضافه کرده و به طعم دلخواه خود برسید.    

 

موارد هشدار در مورد چای ترش:
*  از آنجایی که چای ترش فشار خون را پایین می آورد، مصرف آن به افرادی که فشار خون پایین دارند، توصیه نمی شود.
 *مصرف آن برای زنان باردار مناسب نیست.    
*  در برخی افراد موجب واکنش های حساسیتی مانند چشم های قرمز و یا تب می شود که بهتر است این افراد چای ترش مصرف نکنند.

 

منابع:

1. repository.sustech.edu/bitstream/.../Chemical%20and%20Physicochemical...%20.pdf?...

2. www.yommbeverages.com/documents/Extension-Circular-hibiscus.pdf

3.http://www.mansourigol.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%DA%86%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%B4/

4. http://nargil.ir/Plant.aspx?Name=Hibiscus-sabdariffa&cid=6839

5. http://www.akairan.com/havades-akhbar/asriran/news201682312101174760.html